Το 1948, ο David Johnston εκδότης του περιοδικού Health & Strength, αναλαμβάνει μαζί με την ομάδα του να διοργανώσει τον πρώτο αγώνα Mr. Universe (“Μίστερ Υφήλιος”) στο Λονδίνο, την ίδια χρονιά με τους πρώτους μεταπολεμικούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948. Νικητής στον πρώτο αυτό αγώνα ήταν ο θρυλικός αμερικάνος John Grimek. Η επιτυχία του αγώνα θα οδηγήσει δύο χρόνια μετά στη σύσταση της NABBA (Εθνική Ερασιτεχνική Ένωση Σωματοδομητών) και τη συνέχιση του αγώνα με κεντρική χώρα διεξαγωγής την Αγγλία. Ονόματα-“θρύλοι” του χώρου όπως ο Steve Reeves, o Reg Park, και ο Bill Pearl συγκαταλέγονται στους γενικούς νικητές τα πρώτα χρόνια του θεσμού.
Κατά τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και αρχές της δεκαετίας του ’70, το Mr. Universe της NABBA βρίσκεται ίσως στο απόγειο της αίγλης του. Αυτό το όφειλε συν τοις άλλοις και στον “παγκόσμιο” χαρακτήρα του. Ας μην ξεχνούμε ότι την εποχή εκείνη, “κουμάντο” στο ερασιτεχνικό bodybuilding των ΗΠΑ έκανε κυρίως η AAU (Amateur Athletic Union) αν και σε πτώση, με την IFBB να βρίσκεται σε άνοδο. Η AAU έστελνε στην Αγγλία κάθε χρόνο τον νικητή του κεντρικού ερασιτεχνικού αγώνα bodybuilding των ΗΠΑ, το AAU Mr. America, ώστε να συμμετάσχει στο διακεκριμένο NABBA Mr. Universe. Έτσι, κορυφαία ονόματα του αμερικάνικου bodybuilding, πολλά εκ των οποίων συμμετείχαν και κέρδισαν το Mr. Olympia τα χρόνια που ακολούθησαν, είχαν την ευκαιρία να αντιμετωπίσουν στα ίσια τους ευρωπαίους συναδέλφους τους. Ήταν ένας αγώνας όπου οι κορυφαίοι Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι bodybuilders συναντιόντουσαν.
Ο Peter McGough από το Muscular Development έχει γράψει ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο στο οποίο εξηγεί γιατί μέχρι και τη διετία 1971-72, το NABBA Mr. Universe θεωρείτο ανώτερος αγώνας από το IFBB Mr. Olympia. Υπενθυμίζουμε ότι το 1971 είναι η χρονιά που ο θρυλικός Sergio Oliva βγαίνει 2ος στην Ψηλή Κατηγορία του NABBA Mr. Universe Pro χάνοντας από τον Bill Pearl, μια συμμετοχή που αυτομάτως προκαλεί τον αποκλεισμό του από το Mr. Olympia 1 εβδομάδα μετά στο Παρίσι, το οποίο κερδίζει ο Arnold Schwarzenegger όντας ολομόναχος στη σκηνή.
Μια ματιά στη λίστα όσων κέρδισαν τον γενικό τίτλο του ερασιτεχνικού σκέλους του NABBA Mr. Universe την εποχή εκείνη δείχνει την ποιότητα και τη βαρύτητα του αγώνα, αλλά και αποκαλύπτει και μια μικρή…έκπληξη.
NABBA Mr. Universe – Γενικοί Νικητές Amateur
1966 Chester Horton
1967 Arnold Schwarzenegger
1968 Dennis Tinerino
1969 Boyer Coe
1970 Frank Zane
1971 Ken Waller
1972 Elias Petsas
1973 Chris Dickerson
Ανάμεσα στα “βαριά” ονόματα-“θρύλους” που διέπρεψαν επί δεκαετίες στο άθλημα του bodybuilding, βλέπουμε και ένα ελληνικό όνομα ως γενικό νικητή το 1972. Ηλίας Πέτσας. Υπήρξε όντως ποτέ κάποιος Έλληνας του οποίου το όνομα (αλλά και το σώμα) στεκόταν επάξια δίπλα σε μελλοντικούς Mr. Olympia; Κάποιος Έλληνας ο οποίος ήταν φτιαγμένος από την ίδια πάστα σαν αυτή των κορυφαίων αυτών μύθων του αθλήματος; Πώς κατάφερε ο Έλληνας αυτός να βρεθεί στην κορυφή του κόσμου το 1972; Πώς τον σχολίαζαν οι συναθλητές του και οι κριτές του;
Πριν απαντήσουμε με λεπτομέρεια, θα πρέπει να γυρίσουμε το ρολόι ακόμα πιο πίσω κατά 27 χρόνια, στη Στερεά Ελλάδα, σε ένα μικρό χωριό του Νομού Φωκίδας.
Ηλίας Πέτσας – Ένας λεβέντης από τη Ρούμελη
Ο Ηλίας Πέτσας γεννήθηκε το 1945 στα Μαραζιά Φωκίδας. Τελειώνοντας το γυμνάσιο, ο Πέτσας πήγε στη Γαλλία, και αργότερα στη Νότιο Αφρική όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα.
Στo Vryburg της Νοτίου Αφρικής, ο Πέτσας εργαζόταν σε φούρνο, ενώ στη συνέχεια ως ιδιοκτήτης μονάδας Super Market. Ο Πέτσας είχε στήσει το γυμναστήριό του στο πίσω μέρος του φούρνου, και υπάρχουν μαρτυρίες που αναφέρουν ότι παιδιά της περιοχής μαζεύονταν και κοιτούσαν από τα παράθυρα για να τον δουν να γυμνάζεται.
Το “βάπτισμα του πυρός” στο NABBA Universe (1969)
Το 1969 καταγράφεται η πρώτη συμμετοχή του Ηλία Πέτσα στο NABBA Mr. Universe. Απέναντι σε ονόματα-θρύλους, ο Πέτσας καταλαμβάνει την 5η θέση στη μεσαία κατηγορία. O νικητής της κατηγορίας Boyer Coe κερδίζει αργότερα και τον Γενικό Τίτλο, ενώ πλέον μυώδης ανακηρύσσεται ένας νεαρός Ιταλός ονόματι Franco Columbu.
NABBA Universe 1969 (Amateurs) – Medium
Λονδίνο, Αγγλία
1. Boyer Coe (United States)
2. Roy Callender (Barbados)
3. Albert Beckles (Barbados)
4. Lars Lunde (Norway)
5. Elias Petsas (South Africa)
6. Khaled Baynakalar (Lebanon)
Η νίκη στο “Μίστερ Ελλάς 1970”
Τον Οκτώβριο του 1970, ο Θεόδωρος Μεγαρίτης διοργανώνει για 5η φορά τον αγώνα “Μίστερ Ελλάς”. Ο αγώνας λαμβάνει χώρα στην Αθήνα, στο θέατρο “Φλωρίντα” στην οδό Στουρνάρη. Διεξήχθησαν 2 κατηγορίες, η -1,68μ. και η +1,68μ. Στην πρώτη κατηγορία (“χαμηλή”) νικητής ανακηρύχθηκε ο Παρασκευάς Αργυράκης, ενώ στην 2η κατηγορία (“ψηλή”) ο Ηλίας Πέτσας, ο οποίος κατέκτησε και τον Γενικό Τίτλο και ανακυρήχθηκε Μρ. Ελλάς 1970, στην πρώτη και τελευταία του συμμετοχή σε αγώνα στην Ελλάδα. Και αυτό, διότι ήταν ήδη το μυαλό του στραμμένο στο εξωτερικό.
Μίστερ Ελλάς 1970 (Μεγαρίτη) – Κατηγορία -1,68μ
Θέατρο Φλωρίντα, Αθήνα
1. Παρασκευάς Αργυράκης
2. Άγγελος Πηττάς
Μίστερ Ελλάς 1970 (Μεγαρίτη) – Κατηγορία +1,68μ
Θέατρο Φλωρίντα, Αθήνα
1. Ηλίας Πέτσας
2. Κραβαρίτης
3. Σπύρος Μπαντής
Μίστερ Ελλάς 1970 (Μεγαρίτη) – Γενικός Τίτλος
Θέατρο Φλωρίντα, Αθήνα
1. Ηλίας Πέτσας
2. Παρασκευάς Αργυράκης
NABBA Universe 1970 και 1971
Το 1970 ο Πέτσας βρέθηκε εκτός εξάδας στην κατηγορία του (κοντή), αλλά το 1971 επέστρεψε δριμύτερος κατακτώντας τη 2η θέση στην κοντή κατηγορία πίσω από τον κορυφαίο Αμερικάνο bodybuilder Chris Dickerson (Mr. Olympia 1982). To 1971 ήταν η χρονιά της τεράστιας μεταμόρφωσης για τον Πέτσα. Όπως γράφει για το Muscular Development του Ιανουαρίου 1972 o Oscar Heidenstam:
Υπήρχαν δώδεκα αθλητές από δέκα διαφορετικές χώρες. Η κατηγορία είχε πραγματική διεθνή “γεύση” και ήταν υψηλών προδιαγραφών. Καλοδεχούμενη ήταν η επιστροφή του Chris Dickerson, τέως Mr. America, ο οποίος ήταν εδώ και πέρσι κερδίζοντας την κατηγορία ύψους του, και πάλι εδώ για μια δεύτερη προσπάθεια.
Όμως, η αίσθηση της κατηγορίας ήταν ο Ηλίας Πέτσας, ελληνικής καταγωγής και διαμονής στη Νότιο Αφρική. Έχει ξανασυμμετάσχει στο παρελθόν, αλλά η βελτίωσή του φέτος ήταν απίστευτη.
NABBA Universe 1971 (Amateurs) – Short
Λονδίνο, Αγγλία
1. Chris Dickerson (United States)
2. Elias Petsas (South Africa)
3. Frank Columbera (Australia)
4. Charles Collras (United States)
5. John Holt (United Kingdom)
6. Michael Baker (1) (United Kingdom)
-. Jacques Chenier (France)
-. Mana Garland (New Zealand)
-. Joseph Maung (Singapore)
-. Jean-Paul Vandevelde (Belgium)
-. Michael Wyatt (United Kingdom)
Ένα βίντεο από το NABBA Universe 1971 δείχνει για περίπου 20 δευτερόλεπτα και τον Ηλία Πέτσα (ξεκινάει στο 0:42):
https://www.youtube.com/watch?v=63YmpEAoFtU
NABBA Universe 1972 – Στην κορυφή του κόσμου
Το 1972 είναι η χρονιά του Ηλία Πέτσα. Όχι μόνο κερδίζει την κατηγορία του, αλλά και το Γενικό Τίτλο όλων των ερασιτεχνών και ανακηρύσσεται NABBA Mr. Universe 1972. Τους επαγγελματίες κερδίζει ο Frank Zane. Λεπτομέρεια: στην ψηλή κατηγορία των ερασιτεχνών κάνει το ντεμπούτο του ένας εντυπωσιακός ψηλός αθλητής, ο Lou Ferrigno. Η ιστορία δεν θα μας κάνει το χατήρι να δούμε μια μάχη Πέτσα-Ferrigno για τον Γενικό Τίτλο, καθώς ο Ferrigno κατατάσσεται δεύτερος στην ψηλή κατηγορία.
Έχει ενδιαφέρον να διαβάσουμε τις αναφορές για τον αγώνα του θρυλικού John Grimek (NABBA Mr. Universe 1948) ως απεσταλμένου ρεπόρτερ του Muscular Development στο Λονδίνο, στο τεύχος Ιανουαρίου 1973:
Ήταν μια μεγάλη μέρα. Ήξερα ότι οι Πέτσας και Zane ήταν χαρούμενοι για τους τίτλους τους, αλλά όσοι απέτυχαν, σίγουρα είχαν διαφορετικές σκέψεις […] Ο μυώδης Πέτσας κέρδισε τον τίτλο του μέσω καθαρής μυικότητας.
Αν και στην χαμηλή κατηγορία, ο Πέτσας κατάφερε να κερδίσει τον Γενικό Τίτλο απέναντι στους νικητές των δύο άλλων κατηγοριών, την μεσαία (με νικητή τον Νορβηγό Lars Lunde) και την ψηλή (με νικητή τον Ουαλό Paul Grant). Μόλις την προηγούμενη χρονιά (1971), ο Ουαλός Grant είχε ανακηρυχθεί 1ος νικητής στην Ψηλή Κατηγορία του Μίστερ Ευρώπη και του Μίστερ Κόσμος της AAU και ήταν το φαβορί για την κατάκτηση του NABBA Mr. Universe το 1972. Στη νεκρολογία του Grant το 2003, η εφημερίδα Daily Telegraph περιγράφει τη μάχη του με τον Ηλία Πέτσα, όπως την έζησαν στο στρατόπεδο του Ουαλού πρωταθλητή:
Ο Grant ήταν το φαβορί για το Mr. Universe, αλλά κατά τη διάρκεια των προκαταρκτικών posedowns, ανησυχούσε για κάποιον συμμετέχοντα στην Χαμηλή Κατηγορία με το όνομα Ηλίας Πέτσας. Καθώς ο Grant έκανε προθέρμανση (οι μύες του, όπως έγραφε ένας παρατηρητής, “να πάλλονται και να αναπηδούν σαν φίδια μέσα σε σάκο”), οι φίλοι του τον διαβεβαίωναν “Θα τον ισοπεδώσεις φιλαράκι”.
“Δεν ξέρω,” είπε ο Grant. “Έχει θαυμάσιους θωρακικούς. Και οι κωλο-γάμπες του (“his bloody calves”) είναι πανέτοιμες.” Ο Grant κέρδισε την Ψηλή Κατηγορία Ανδρών, αλλά οι φόβοι του επιβεβαιώθηκαν όταν ο Jimmy Savile ανακοίνωσε ως γενικό νικητή τον Πέτσα.
Αναλύοντας τον αγώνα, κάποιος από την ομάδα του παρατήρησε: “Οι αδυναμίες του Paul ήταν οι τρικέφαλοί του και το διάφραγμά του, το οποίο ήταν πολύ μικρό για τους κοιλιακούς του. Ο Paul έχει φανταστικούς κοιλιακούς, αλλά είναι θέμα αναλογίας, όπως βλέπεις.”
NABBA Universe 1972 (Amateurs) – Short
Λονδίνο, Αγγλία
1. Elias Petsas (South Africa)
2. Michael Baker (United Kingdom)
3. Gerald Roach (Jamaica)
4. Michael Wyatt (United Kingdom)
5. Gerard Buinoud (France)
6. Romeo Speccia (Italy)
NABBA Universe 1972 (Amateurs) – Γενικός Νικητής
Elias Petsas (South Africa)
Οι μάχες στο NABBA Universe ως Pro (1973-76)
Ο Πέτσας συμμετείχε στο NABBA Universe για τα επόμενα 4 χρόνια στην χαμηλή κατηγορία πλέον των επαγγελματιών. Πλασαρίστηκε στην τετράδα όλες τις χρονιές, ενώ το 1973 βγήκε 3ος, πάντα πίσω από κορυφαία ονόματα της εποχής όπως ο Boyer Coe, ο Chris Dickerson, και ο Tony Emmott. Τις 3 από τις 4 χρονιές αυτές, γενικός νικητής ανακηρύχθηκε ο νικητής της κατηγορίας του.
NABBA Universe 1973 (Pro)
Λονδίνο, Αγγλία
Men Short
1. Boyer Coe
2. Tony Emmott
3. Elias Petsas
4. Fani Dutoit
Men Tall
1. Dennis Tinerino
2. Reg Park
3. Sjur Hall
4. Solly Grobler
Overall: Boyer Coe
–
NABBA Universe 1974 (Pro)
Λονδίνο, Αγγλία
Men Short
1. Chris Dickerson
2. Boyer Coe
3. Tony Emmott
4. Elias Petsas
5. John Isaacs
6. Roy Perrott
7. Roger Beringuer
Men Tall
1. Helmut Riedmeier
2. Don Ross
3. Roy McCauley
4. Sjur Hall
Overall: Chris Dickerson
NABBA Universe 1975 (Pro)
Λονδίνο, Αγγλία
Men Short
1. Boyer Coe
2. Roy Duval
3. Tony Emmott
4. Elias Petsas
Men Tall
1. Chester Yorton
2. George Paine
3. Tony Carroll
4. Moktari Abdelsallem
5. Ray McCaulay
Overall: Boyer Coe
–
NABBA Universe 1976 (Pro)
Λονδίνο, Αγγλία
Men Short
1. Tony Emmott
2. Chris Dickerson
3. Roy Duval
4. Elias Petsas
Men Tall
1. Serge Nubret
2. Serge Lerus
3. Abdessalem Mokhtari
4. Herbert Gibbon
Overall: Serge Nubret
Ο Γιάννης Κούκος γνωρίζει τον Ηλία Πέτσα
Ο παλιός πρωταθλητής Γιάννης Κούκος γυμναζόταν στο γυμναστήριο του Μεγαρίτη στην οδό Πατησίων, υπό τις οδηγίες του Χριστόφορου Μαριάκη και περιγράφει στον Γιώργο Μποτίνη την πρώτη του γνωριμία με τον Ηλία Πέτσα όταν ο τελευταίος ήρθε στην Ελλάδα. Η πρώτη συνάντηση έγινε στο Ξενοδοχείο “Ομόνοια” όπου διέμενε ο Πέτσας. Ο Κούκος περιγράφει τον Πέτσα με θαυμασμό, ως έναν ευγενέστατο, πολύ καλό άνθρωπο και αθλητή. Παρουσιάζουμε αποκλειστικά αποσπάσματα από την περιγραφή του Γιάννη Κούκου για τον Πέτσα:
Προχωρήσαμε λίγο και μου λέει “Πάμε να κάνουμε λίγη προπόνηση”. Μόλις φθάνουμε στην είσοδο της πολυκατοικίας βλέπει τον θυρωρό και του λέει: “Γιώργο, πήγαινε να μου πάρεις 6 λεμονίτες μεγάλες”, και εγώ έμεινα με ανοιχτό το στόμα.
Πήγαμε λοιπόν στον 5ο όροφο, με φοβερή ζέστη, βάλαμε τις φόρμες και βλέπω τον Ηλία με χειμωνιάτικες φόρμες και με μια πετσέτα στο λαιμό με περίπου 40 βαθμούς θερμοκρασία. Αρχίσαμε την προπόνηση και μου λέει ο Ηλίας “Γιάννη, να σε δω πώς είσαι”. Ήθελα και εγώ να με δει, με είδε και μου λέει: “Δεν έχω ξαναδεί τέτοιο κορμί στην Ελλάδα, πόσα κιλά είσαι;”, και του απαντώ “71,5”. “Τι δουλειά κάνεις;”, με ρωτάει. “Οικοδόμος” του λέω. Εκείνος δάγκωσε τα χείλη του και μου λέει “Οικοδομή και βάρη δεν ταιριάζουν”. Με είδε να κουνάω τους κοιλιακούς πάνω-κάτω και του φάνηκε παράξενο. “Δεν έχει ξαναδεί στον κόσμο να τους κουνάνε πάνω-κάτω”.
Έπειτα αρχίσαμε την προπόνηση. Οι λεμονίτες αδειάζανε η μία πίσω από την άλλη. Επειδή ήταν λίγο αδιάθετος έκανε 6 φορές προπόνηση. Σκεφτείτε αν ήταν στα κέφια του. Η φόρμα του, δεν έπιανες ενα κομμάτι στεγνό, μόλις τελείωσε το ντους και τον είδα από τη μέση και πάνω ήταν σαν άγαλμα.
Μπράβο Ηλία, να πας 100 χρονών και να γυμναζόμαστε. Και θα χαρώ πάρα πολύ όταν ξαναέρθεις στην Ελλάδα, θέλω να βρεθούμε.
Σε χαιρετώ, ο φίλος σου και συναθλητής
Γιάννης Κούκος
Ο Ηλίας Πέτσας σήμερα
Ο Ηλίας Πέτσας σήμερα (2016) συνεχίσει να ζει στη Νότια Αφρική, και επισκέπτεται την Ελλάδα 2 με 3 φορές το χρόνο, κατά κύριο λόγο στο Αίγιο όπου διαμένουν συγγενικά του πρόσωπα.
Αν και όχι ιδιαίτερα δραστήριος στα ηλεκτρονικά κοινωνικά μέσα δικτύωσης, διατηρεί ένα κανάλι στο Youtube με μερικά βίντεο οικογενειακών στιγμών. Μάλιστα, σε ένα από αυτά, ο πρωταθλητής δείχνει την ελληνική ψυχή του χορεύοντας ζεϊμπέκικο.
To 2007-2008 σε ένα bodybuilding forum του εξωτερικού, και ειδικότερα σε ένα thread συζήτησης για τον Ηλία Πέτσα, εμφανίστηκε ένας χρήστης ο οποίος υποστήριξε ότι ήταν ο ίδιος ο Πέτσας. Σε ένα μήνυμά του απαντάει σε ένα μέλος του forum που αναρωτιέται αν ο χρήστης είναι ο ίδιος ο Πέτσας:
Φίλε μου καλησπέρα
Εγώ είμαι από τη Ρούμελη και μένω στη Ν. Αφρική. Τον Πέτσα τον ξέρω πολύ καλά διότι είμαι εγώ, και σε ευχαριστώ δια το ενδιαφέρον σου. Κερδίζοντας το ’72 το Universe, αυτό ήταν το όνειρό μου, το έκανα δώρο στον εαυτό μου και μετά συνέχισα, και ακόμη συνεχίζω να κάνω γυμνάσια, όχι βέβαια όπως πρώτα, να κρατώ τον εαυτό μου εντάξει. Πάντως χάρηκα πολύ, να σαι καλά αλήθεια εκεί που βρίσκεσαι.
Φιλικά
Ηλίας
Με το αφιέρωμα αυτό, κάναμε μια προσπάθεια να αποτίσουμε έναν “φόρο τιμής” στον, για πολλούς, κορυφαίο bodybuilder που έβγαλε ποτέ η Ελλάδα. Έναν Έλληνα bodybuilder, δυστυχώς άγνωστο σε ένα μεγάλο μέρος της νεότερης γενιάς. Και σίγουρα είναι δελεαστικό να επιχειρίσει κανείς μια σύγκριση, ας πούμε μεταξύ Ηλία Πέτσα και Μιχάλη Κεφαλιανού. Μια τέτοια σύγκριση, όπως όλες οι συγκρίσεις που αναφέρονται σε διαφορετικές χρονικές εποχές και συνθήκες, είναι προφανέστατα δύσκολο να γίνει με αντικειμενικό τρόπο.
Σκοπός του αφιερώματός μας δεν είναι λοιπόν να απαντήσει σε ένα τέτοιο ερώτημα, αλλά να κάνει γνωστά τα επιτεύγματα ενός κορυφαίου Έλληνα bodybuilder της δεκαετίας του 1970 φέρνοντας στο φως της δημοσιότητας νέα στοιχεία. Σε αυτό, πολύτιμος και σταθερός μας αρωγός τον οποίο ευχαριστούμε ιδιαιτέρως είναι ο κ. Γιώργος Μποτίνης, ο οποίος μας έδωσε (εκ νέου) το έναυσμα για το αφιέρωμα αυτό, και μας παρείχε αρκετό από το υλικό (φωτογραφικό και μη) του παρόντος αφιερώματος από το βιβλίο του “Οι Πρωτοπόροι“ (εκδόσεων “Πυρίνος Κόσμος”, Ιπποκράτους 16, Αθήνα).
